Het legaliseren van hennep in Nederland

Onlangs werd cannabis gelegaliseerd in Canada. Dit roept bij velen de vraag op hoe ver we in Nederland zijn met het legaliseren van hennep.

De verkoop van hennep wordt al jarenlang gedoogd, maar het kweken ervan is nog altijd illegaal. Dit leidt tot de gekke situatie dat iemand wiet kan kopen in een coffeeshop, maar dat de productie en de aanvoer ervan plaatsvindt in het illegale circuit. Het kweken en het vervoeren van hennep is op dit moment nog steeds strafbaar. Wordt dit in de toekomst anders? En zo ja, wanneer?

• Het wetsvoorstel van D66 over het legaliseren van hennep
• Het regeerakkoord
• Advies commissie Knottnerus
• Wetsvoorstel Experiment Gesloten Coffeeshopketen
• Advies Raad van State
• Overige adviezen en status wetgeving
• Conclusie

Het wetsvoorstel van D66 over het legaliseren van hennep

In 2017 heeft de tweede kamer een wetsvoorstel van D66 aangenomen dat een einde moet maken aan deze ‘achterdeurproblematiek’. Kort samengevat regelt dit wetsvoorstel drie dingen:

1. Het bestaande gedoogbeleid ten aanzien van coffeeshops wordt vastgelegd in de Opiumwet;
2. Het wordt mogelijk gemaakt om met een ontheffing van de overheid wiet te kweken ten behoeve van coffeeshophouders;
3. Het zonder ontheffing kweken van wiet wordt (onder omstandigheden) zwaarder bestraft.

Het wetsvoorstel ligt nu bij de Eerste Kamer maar is in november 2017 voorlopig aangehouden. In de tussentijd was D66 in de regering gekomen zijn er in het regeerakkoord nieuwe afspraken gemaakt over het legaliseren van hennep.

Het regeerakkoord

Het kabinet Rutte 3 heeft in het regeerakkoord ‘Vertrouwen in de toekomst’ (2017) aangekondigd dat er een experiment komt om ervaring op te doen met het legaal telen en distribueren van cannabis naar coffeeshops. De bedoeling is dat dit experiment inzicht gaat geven in de effecten van deze aanpak. 

In het regeerakkoord staat het volgende:

Er komt wet- en regelgeving ten behoeve van uniforme experimenten met het gedoogd telen van wiet voor recreatief gebruik. Het kabinet komt daartoe zo mogelijk binnen zes maanden met wetgeving. Deze experimenten worden uitgevoerd in een aantal (middel)grote gemeenten (zes á tien). Doel van de experimenten is om te bezien of en hoe op kwaliteit gecontroleerde wiet gedecriminaliseerd aan de coffeeshops toegeleverd kan worden (gesloten coffeeshopketen) en wat de effecten hiervan zijn. De experimenten worden onafhankelijk geëvalueerd, waarnahet kabinet beziet wat het te doen staat.’ (uit: ‘Vertrouwen in de toekomst’)

Belangrijk om te weten is dat ook in het experiment dat het kabinet voor ogen staat, gaat om een zogenaamde ‘gesloten’ keten. Dit betekent dat de keten vanaf de teelt tot en met de verkoop aan de consument gesloten en gereguleerd is. Daarmee wil het kabinet voorkomen dat er cannabis ‘weglekt’ naar het illegale circuit. Daarnaast wil men voorkomen dat criminelen zich alsnog gaan mengen in de legale teelt van wiet.

Daarnaast is van belang om te weten dat het niet gaat om de medicinale keten. Dat is namelijk apart geregeld en georganiseerd. Het regeerakkoord gaat over de hennep men zonder doktersvoorschrift kan kopen. Dit is dus ook cannabis die men gebruikt als zelfmedicatie.

Advies commissie Knottnerus

Ter voorbereiding van het experiment heeft het kabinet een commissie ingesteld die nader advies moest uitbrengen. Dit is de commissie Knottnerus. Deze commissie heeft twee taken:

• Fase 1: maart t/m mei 2018: het voorbereiden en uitbrengen van een advies over de opzet en effectmeting van het experiment en de voorwaarden voor deelname;
• Fase 2: (juni t/m eind 2018): het voorbereiden en uitbrengen van een advies over de vraag welke gemeenten gaan deelnemen aan het experiment;

De commissie heeft in juni 2018 het eerste adviesrapport uitgebracht.  In dit rapport worden – samengevat – de volgende aanbevelingen gedaan:

Advies ten aanzien van de hennep(teelt):

• Er worden vooralsnog geen eisen gesteld aan het THC 0f CBD gehalte.
• Aan de teelt van de hennep (bestrijdingsmiddelen / schimmelbestrijding etc.) moeten dezelfde eisen worden gesteld als die gelden voor medicinale cannabis (Farmacopee kwaliteitsstandaard).
• Aan de opslag van cannabis moeten hoge eisen worden gesteld, vergelijkbaar met die in de medicinale keten. Dit ter voorkoming van het weglekken naar het criminele circuit. 
• Het wordt aanbevolen om in het experiment een onafhankelijke kwaliteitscontrole en analyse van de cannabis uit te voeren.
• Er worden specifieke eisen gesteld aan de verpakking voor de consument.

Advies ten aanzien van de teler(s) en de locatie voor hennepteelt:

• Aan de teler worden specifieke eisen gesteld, waaronder een goede administratie, een BIBOB toetsing en een VOG. De teler moet er alles aan doen om de cannabis buiten het criminele circuit te houden.
• Het telen, drogen en verpakken dient zoveel mogelijk op één locatie plaats te vinden teneinde het aantal kwetsbare transportbewegingen te minimaliseren.
• De Inspectie Gezondsheidszorg en Jeugd (IGJ) moet kandidaat telers bezoeken en advies uitbrengen voordat een opiumontheffing wordt verleend.
• De overheid stelt met een reeds aangekondigde Algemene Maatregel van Bestuur eisen op aan deelname aan het experiment. Daarnaast kunnen gemeente aanvullende eisen stellen, bijvoorbeeld betrekking hebbende op de afstand tot een school of maatregelen om overlast te voorkomen.
• Door wat betreft het toezicht op de productie moet worden aangesloten bij de medicinale keten. Dit betekent dat telers zelf een belangrijke rol krijgen in het zorgdragen voor de veiligheid van de werksituatie en de omliggende leefomgeving en het toezien op naleving van gestelde eisen. Telers dienen zelf maatregelen te treffen om inmenging van het criminele circuit en het weglekken van cannabis te voorkomen.

Algemene adviezen:

• Het experiment moet worden gebruikt om uiteindelijk tot gezamenlijke richtlijnen te komen en een standaardisatie voor de cannabisproductie. Er moet vanaf het begin volgens een gezamenlijke kwaliteitsstandaard worden gewerkt. Dit moet uitgroeien naar een landelijk kwaliteitssysteem.
• Er moet een voldoende gevarieerd aanbod zijn van cannibisvarianten, zodat de meer ervaren gebruikers zich niet opnieuw zullen wenden tot het illegale circuit. 
• Het experiment moet ruimte bieden om met verschillende soorten verkooppunten ervaring op te doen. Die ruimte is wat de commissie betreft echter niet onbegrensd.
• Er wordt aangeraden om de teelt en verkoop gescheiden te houden. Het is niet wenselijk dat de verkopende partij ook de teler is, zoals sommige coffeeshops willen. 
• Het aantal transportbewegingen moet zoveel mogelijk beperkt worden. De handelsvoorraad moet dus genoeg zijn voor één dag verkoop.
• Het wordt niet geadviseerd om online verkoop in te bouwen in het experiment. Het maakt toezicht op de verkoop moeilijk (denk aan de leeftijdsgrens). Daarbij vergroot het de complexiteit in het experiment, wat de slagingskans niet ten goede komt. 
• Coffeeshops met gebruikersruimte bieden volgens deskundigen de mogelijkheid om voorlichting te geven en problematisch gebruik te signaleren. Dit zijn belangrijke pluspunten ten opzichte van straathandel en anonieme online verkoop. Het geven van voorlichting en het signaleren van problematisch gebruik zouden taken moeten zijn voor alle typen verkooppunten die deelnemen aan het experiment. 

Wetsvoorstel Experiment Gesloten Coffeeshopketen

Om het experiment juridisch mogelijk te maken is er in juli 2018 een wetsvoorstel ingediend. Dit is het wetsvoorstel ‘Wet experiment gesloten coffeeshopketen’ (Dossiernummer 34 997). Kort samengevat regelt dit wetsvoorstel dat de artikelen 3 sub B en C (telen en aanwezig hebben), alsmede artikel 13b (sluiten woning) van de Opiumwet niet van toepassing zijn gedurende het experiment (4 jaar). Dit is overigens alleen zo voor kwekers die meedoen aan het experiment. Andere interessante dingen in dit wetsvoorstel zijn:

• Artikel 6 van het wetsvoorstel zegt dat het experiment in maximaal 10 gemeenten zal plaatsvinden. De commissie Knottnerus meent dat dit meer gemeenten moeten zijn.
• Artikel 7 van het wetsvoorstel zegt dat er  nadere regels moeten komen over het experiment. Deze regels zullen eisen stellen aan de deelname aan het experiment en zullen vermoedelijk aansluiten bij de adviezen van de commissie Knottnerus.
• Artikel 14 van het wetsvoorstel maakt een BIBOB toetsing noodzakelijk voor deelnemers aan het experiment.

Advies Raad van State

De Raad van State heeft in juli 2018 advies uitgebracht over de Wet experiment gesloten coffeeshopketen en stelt dat het experiment vermoedelijk in strijd is met internationaal en Europees recht. Daarom adviseert de Raad van State om hoge wetenschappelijk verantwoorde eisen te stellen aan het experiment, zodat na een aantal jaren – met de resultaten van het experiment in de hand – het internationale en Europese debat verder te voeren. De Raad van State adviseert daarom een breder opgezet experiment. 

Overige adviezen en status wetgeving

Inmiddels hebben ook het openbaar ministerie, de politie, de Raad voor Rechtspraak en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten advies uitgebracht. De tweede kamer zal het wetsvoorstel binnenkort behandelen. Nadat het wetsvoorstel is aangenomen is het de vraag welke gemeenten zullen gaan deelnemen. Het kabinet stelt dat dit in slechts 6 tot 10 gemeenten kan. Dit is zowel tegen het advies van de commissie Knottnerus als dat van de Raad van State in.

Op het moment van schrijven (oktober 2018) is de Algemene Maatregel van Bestuur en een eventuele afgeleide Ministeriële Regeling met daarin alle regels nog niet geschreven dan wel gepubliceerd. Het is dus nog niet volledig duidelijk welke spelregels precies zullen gelden voor alle deelnemende partijen. Juist dit laatste is natuurlijk erg interessant.

Conclusie

Er komt op korte termijn een landelijk experiment met de legale teelt en aanvoer van cannabis naar coffeeshops. Op dit moment (oktober 2018) zijn de exacte regels echter nog niet duidelijk. Ook is het wetsvoorstel dat het experiment juridisch mogelijk maakt nog in behandeling. Tot slot is onduidelijk hoeveel gemeenten (en welke dat zijn) aan het experiment zullen gaan deelnemen. Wel is duidelijk dat het zal gaan om een sterk gereguleerd en beperkt experiment. Het is dus zeker niet zo dat het iedereen binnenkort vrij staat om zelf wiet te gaan kweken.